26 Kasım 2021

Dijital ayak izinizin nasıl olduğuna dikkat edin!

İnternette girdiğimiz her web sitesi, dahil olduğumuz uygulamalardaki adımlarımız, yolladığımız e-mailler, arama motorlarına girdiğimiz her kelime, sosyal medya hesaplarında yazdığımız tüm yorumlar ve paylaşımlarımız dijital ayak izimizi oluşturuyor. Bu izlerin nasıl oluştuğunu ve kullanıcıların dikkat etmesi gerekenleri sizler için araştırdık.

İnternet bugünümüzü tanımlayan en temel kavramlar arasında ilk sıralarda yer alıyor. İnsan yaşamının her alanında çok büyük bir yer tutuyor. Bu gücünü öncelikle ulaştığı insan sayısında ve ekonomiden sosyal yaşama kadar genişleyen etki alından alıyor. 2021 verilerine göre, dünya genelinde 4,66 milyar internet kullanıcısı bulunuyor; bu rakam, dünya nüfusunun %59’una denk geliyor. Dünya nüfusunun %53’ü sosyal medya kullanıyor.
 
Bundan 20-30 yıl önce internetin tüm dünyayı bu derece etki altına alacağı düşüncesinden çok uzaktık birçoğumuz. Ama şimdi internetteki varlığımız adımız, soyadımız kadar bizi temsil ediyor. İnternetteki her adımımız ise kaydedilerek profilimizi oluşturuyor.
 
Klavyenin tuşuna ya da elimizdeki mobil telefonlarımızın ekranlarına her dokunduğumuzda, bu eylem veri dünyasında depolanıyor. Günlük hayatta herhangi bir şey yıllar sonra unutulup gitse de internette böyle bir durum söz konusu değil. Hareketlerimiz kayıt alına alınarak saklanıyor.
 
Dijital ayak izi nedir?
İnternette girdiğimiz her web sitesi, dahil olduğumuz uygulamalardaki adımlarımız, yolladığımız e-mailler, arama motorlarına girdiğimiz her kelime, sosyal medya hesaplarında yazdığımız tüm yorumlar ve paylaşımlarımız dijital ayak izimizi oluşturuyor.
 
Konunun uzmanları internet ortamındaki ayak izlerini iki sınıfa ayırıyor: Aktif ve pasif dijital ayak izi. Pasif dijital ayak izi, istemsiz bir şekilde bırakılan ayak izlerini içeriyor. Mesela, arama motorunda satın almak istediğiniz bir ürünü arattınız, sistem o esnada sizin dijital imzanızı hafızaya alıyor. Tıklanan sunucuların arka planında kaydedilen IP adresleri de pasif olarak tanımlanıyor.
 
Ne kadar çok çevrimiçiyseniz, ayak iziniz o kadar belirgin oluyor
Aktif ayak izi de kullanıcının bilinçli olarak gönderdiği verilere deniliyor. Örneğin gönderdiğiniz e-postalar, sosyal medyadaki yazışmalarınız, yaptığınız yorumlar aktif dijital ayak izlerinizi oluşturuyor. Zaman içinde tüm bu izler güçlü veriler oluşturarak size dair bir profil oluşturuyor.  İnternet dünyasında ne kadar çok varsanız, ayak iziniz o kadar belirgin oluyor.
 
İnternet uçsuz, bucaksız bir dünya. Bir dakika içinde internette paylaşılan veriler milyonları buluyor. Bu veriler, kullanıcılara dair çok sayıda bilgi içeriyor. İnternet kullanımında dikkatli olunmadığı takdirde, hayatı bu kadar kolaylaştıran bu teknoloji olumsuz sonuçlar doğurabiliyor.
 
Peki, nedir bu olumsuz sonuçlar? Sanal ortamdaki ayak izlerimizin sanal kimliğimizi oluşturarak bir anlamda bizi temsil ettiğini ifade etmiştik. Bu temsil her zaman için olumlu olmayabiliyor. İnternet ortamında paylaşılan veriler, kötü niyetli kullanıcıların eline geçerek, kişinin itibarını zedeleyici bir veriye dönüşebiliyor. Örneğin, iyi niyetle paylaşılan bir fotoğraf, eğer ilgili hesap herkese açıksa, kötü bir haberin fotoğrafı olarak sunulabiliyor. Bu durumda masum kullanıcı, kendini içinden çıkılması zor bir sürecin ortasında bulabiliyor.
 
Dijital itibarınızı göz ardı etmeyin
Dijital ayak izinin ne olduğu konusundaki bilincin, toplumun geneline yerleştiğini söylemek zor.  Çok sayıda internet kullanıcısı, sanal dünyadaki ayak izlerinin farkında değil ya da bilse bile bu konuya gereken önemi vermiyor. Oysa dijital ayak izi aynı zamanda kişisel itibarı da çok yakından ilgilendiriyor.
 
Bugünün dünyasında bireyler hakkında birçok bilgi, dijital veriler üzerinden hesaplanıyor. Dolayısıyla, gerek sosyal medyada gerekse kişisel postalardaki yazışmalara, yorumlara tıpkı normal yaşamda olduğu gibi gereken önemi vermek büyük önem taşıyor. “Ne de olsa sanal dünyadayım” diye düşünmek, bireyin dijital itibarını zedeleyerek olumsuz sonuçlara neden olabiliyor.

Dijital ayak izi bırakmamak söz konusu değil
İnternette bulunduğunuz her anın iz bıraktığını bilmek, çevrimiçi eylemlerde etik kaygıları göz ardı etmemek açısından ilk adım olabilir. İşin bir de diğer bir boyutu var: Siz ne kadar dikkat etseniz de ayak izinizin olumsuz bir şekilde kullanılması ki bu da dijital güvenliğe gereken dikkati ve özeni göstermeyi gerekli kılmakta.
 
Çevrimiçi olup da dijital ayak izi bırakmamak söz konusu bir durum değil. Bu noktada bırakılan izin azlığı ve istismara açık olup olmaması önem taşıyor. Üye olunan her platformda, ilgili uygulamanın ya da sitenin güvenlik protokollerini dikkatle incelemek ve güvenlikle ilgili yönlendirmeleri takip etmek, kullanıcıya birçok açılardan avantaj sağlıyor. İnternette kesin bir güvenlik elde etmek neredeyse imkânsız. Ancak güvenlikle ilgili uyarıları eksizsiz olarak yerine getirmek, kullanıcıları birçok tehlikeden uzak tutuyor.

Dijital ayak izi oluşturulurken nelere dikkat etmelisiniz?
Güvenli ve doğru internet kullanımı için göz önünde bulundurulması gereken hususlardan biri gizlilik ilkelerine dikkat etmek. Bunun için öncelikle çevrimiçi ortamlarda kişisel bilgilerin kullanılmaması gerekiyor. İsim, adres, hesap numarası, adres ya da kişiye ait diğer bilgilerin gerekli durumlar dışında belirtilmemesi önemli bir unsur olarak öne çıkıyor. Bazı uygulamalarda elbette ki kişisel bilgiler paylaşılıyor; ancak bilinmeyen ya da güvenliği konusunda emin olmayan sitelerde kişisel verilerin paylaşılması tehlike arz edebiliyor.
 
Bu aşamada önemli bir diğer nokta da hacker’ların kişisel şifrelere ulaşmasını önleyebilmek. Bunun için de güçlü bir şifre şart. Şifre oluşturulma esnasında çoğunlukla sitelerde bir şifrenin neler içermesi gerektiğiyle ilgili yönlendirmeler yer alıyor. Bu yönlendirmelere uygun, güvenli bir şifre edinmek bilgisayar korsanlarının ağına düşmemek için en geçerli önlemler arasında yer alıyor. Ne kadar az kişisel bilgi, o kadar az ayak izi anlamına geliyor.
 
Tarayıcı geçmişinizi belirli aralıklarda temizleyin
Genellikle ya bilgisayar başındayız ya da elimizde telefonlarımızla çevrimiçi dünyadayız. Herkesin ağırlıklı olarak kullandığı belirli web siteleri oluyor. Kullanıcılar, dijitalde zamanlarının büyük kısmını aynı sitelerde geçirebiliyorlar. Bu yüzden gerek kişisel bilgisayarınızda gerekse mobil telefondan en çok kullanılan web sitelerinin kaydedilmesi ve yolla bu platformlara ulaşılması öneriliyor. Dijital güvenlik uzmanlarına göre bu, kullanıcının lehine bir adım. Bunun yanı sıra sık tıklanan bu siteler için bile olsa tarayıcıdaki geçmişi temizlemek, yine kullanıcılar için tavsiye edilen bir yöntem.
 
Arama motorlarında adınızı kontrol edin
Siz farkında bile olmadan bazı kişisel bilgileriniz internette paylaşılmış olabilir. Bunun önüne geçebilmenin yolu, öncelikle belirli aralıklarla isminizi bir arama motorunda aratarak kontrol etmektir. Böylelikle istenmeyen bir durum olduğunda ya da haksız bir durumla karşılaştığınızda gerekli adımı atabilirsiniz. Örneğin sizin bir videonuz ya da fotoğrafınız izniniz olmadan kötü bir amaç için kullanılmış olabilir. Böyle olumsuz gelişmelerin olup olmadığını öğrenmenin en iyi yolu, belirli aralıklara adınızı kontrol etmeyi alışkanlık haline getirmektir.
 
Pozitif ayak izi bırakmak avantaj sağlıyor
Dijital ayak izleri tamamıyla olumsuz bir şey değil elbet. Sadece belirttiğimiz gibi dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunuyor. Pozitif dijital ayak izi ise bireye çeşitli avantajlar getiriyor. Örneğin birçok kurum adaylarını seçerken dijital kimliklerini dikkate alıyor. İyi bir ayak izi adayı olumlu anlamda öne çıkarabiliyor.