Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi M. Koç: “Koç Topluluğu’na nice 95 yıllar temenni ederim”

Vehbi Koç’un kendilerine en büyük nasihatinin Koç ismini iyi bir şöhretle devam ettirmek olduğunu belirten Rahmi M. Koç, ikinci asrına adım atmaya hazırlanan Topluluğun en zorlu dönemlerde dahi liderliğini koruduğunu söylüyor.
 
Büyükbabamın, ayakkabı köselesinden peynire, çividen kesere ve battaniyeye her şeyin satıldığı ve hâlen Çengelhan’da duran dükkânından hareket edersek, şimdi dördüncü jenerasyon oluyoruz. Henüz görmediyseniz gitmenizi tavsiye ederim.
 
Türkiye’de birçok ticarethane, kurucuları öldükten sonra aile içerisindeki anlaşmazlıklar ve miras kavgalarından ötürü, maalesef ikinci jenerasyona dahi geçememişlerdir. Bizim ise bugün üçüncü jenerasyon olan bayilerimiz vardır. Çoğu hatırı sayılır şirketlerde aile fertleri mirası üçüncü jenerasyona maalesef taşıyamamışlardır. 

Türkiye’de 100 seneyi aşkın şirketler daha ziyade yabancı kökenli kuruluşlardır. Benim bildiğim, tamamı Türk sermayesi olan ilk şirket Hacı Bekir Lokumcusu ve Akide Şekerleri'dir ve şirketi beşinci kuşak yönetmektedir. Babamızın bize en büyük nasihati, kurduğu ve teslim ettiği Vehbi Koç Ticarethanesi’nden sonraki gelişmelerde, işleri devam ettirmemiz, sorunlar karşısında birbirimize sarılıp, ufak tefek anlaşmazlıkları bir tarafa bırakarak, kendisinin kurduğu bu müesseseyi ve Koç ismini iyi bir şöhretle devam ettirmemizdi.
 
Vehbi Koç, “Alacaklarımı belki tahsil edemem ancak borçlarımı sonuna kadar ödemek durumundayım” felsefesini ilke edinmişti. Bunun içindir ki işin başlangıcında çok yüksek öz kaynakla çalışmış, bu da birçok bankacı tarafından tenkit konusu olmuştu. Koç Topluluğu’nun geçirdiği safhalar şu şekildedir; 

• Küçük bir ticarethane,
• Daha ziyade İstanbul’daki ithalatçılar ile gayrimüslim tüccarlardan tedarik süreci,
• Doğrudan ithalat ve mümessillik,
• Montaj ve yarı imalat,
• Tam sanayi,
• İhracat ve yurt dışına açılım.

 
“Ortaklıklar aynen evlilikler gibi, hassas konulardır…”
Ben işin içine montaj ve yarı imalat safhasında girdim. Tam sanayi safhasını geçirdim ve ihracat döneminin başında bıraktım. Çalışanlarımızla da üç aşama geçirdik. İlk safha maaşlı müdürlerdi. İkinci adımda ticarethane ve İstanbul’dan tedarik kısmında ortak müdürlerimiz oldu. Üçüncü kademe de kurumsal altyapı kurulduktan sonra primli, profesyonel çalışanlardır. Bugün bu etaptayız.
 
Yönetim Kurulu Başkanlığım döneminde yabancı kuruluşlarla ortaklıklar yaptık ve her ülkenin idarecilerinin ortaklıktaki davranışlarını gördük, öğrendik, tecrübe edindik ve alıştık. Diğer taraftan hisse sattık. Halka açık anonim şirket statüsüne kavuştuk. Ortaklarımıza karşı sorumluluklarımızı öğrendik, saygılı olduk ve hiçbir zaman istismar etmedik.
 
Yerli veya yabancı olsun ortaklıklar aynen evlilikler gibi hassas konulardır, çok dikkatli davranış ve hareket isterler. Hiçbir zaman fevri ve hissi davranışları kaldırmaz ve böyle davranışlarla başarılı olunamaz. Bu işin içinde darılmak, küsmek veya bıkmak yoktur. Esas gaye, işin selametidir. Koç Topluluğu daima kanunlara sonuna kadar riayet etmiş, saygılı davranmış ve her zaman vergilerini vaktinden evvel ödemiş bir kuruluştur.
 
“Yaptığımız sanayi hamleleri, bizden sonra gelenlere kolaylık sağladı”
Memlekette ilk sanayi hamlesini biz yaptığımız için bürokraside birçok mevzuatın oluşması ve değişmesinde önemli katkılarımız oldu. Yalnız bu hem çok vaktimizi aldı hem de manen zorladı. Bizden sonra gelenler bu adımları kolaylıkla geçtiler.
 
1963’te Holding’in kuruluşundan itibaren Topluluk hakiki bir kurumsal müessese oldu ve bir “Koç kültürü” yerleşti. Tercihen idareciler içeriden seçildiler. Dışarıdan gelenler ne hikmetse Koç kültürüne ayak uydurmakta sıkıntı çektiler, bazıları hiç adapte olamadı, bazıları ise zorlandılar.
 
Zaman zaman Koç Ailesi menfaati ile Holding’in menfaati örtüşmemiştir. Bu da işin tabiatı icabıdır ve bazen aile şapkasını çıkarıp holding şapkasını giyerek karar vermek durumunda kalmışızdır. Ben zamanında üç sektöre girmek istedim, ancak o vakit idare heyetimiz bunları benimsemedi. 

1. Bankacılık sektörüydü; geç girdik. Vehbi Koç, İş Bankası’nı kendi bankası gibi benimserdi. Şayet bir banka kurarsa, onlara rakip olur diye çekindi. Diğer bankalardan kredi almasının zorlaşacağını düşündü. Hâlbuki o dönem Akbank’ın sahibi Sakıp Sabancı’ya kredi vermek için tüm bankalar sıraya giriyordu. 
2. Armatörlük işine girelim diye teklif ettim. İdare meclisimiz o vakit Türk Lirası convertible olmadığı için başarılı olamayacağımızı düşündüklerinden bunu kabul etmediler. Misal olarak bir gemimiz Hong Kong veya Güney Afrika’da bir arıza yaparsa o günkü şartlarla nasıl para göndeririz diye endişe ettiler.          
3. İhracat yapalım diye çok zorladım. Ancak dâhili ticaret kolay ve kârlı olduğundan, dışarıda da o vakit organizasyonumuz bulunmadığı için rekabet gücümüzü zayıf buldular. Ayrıca paramızın da convertible olmamasını bahane eden müdürlerimiz uzun vakit ayak sürüdüler.

 Ancak Özal kontrolü ele aldıktan sonra geniş vizyonu ile;
 

• Memlekete önce büyük turizm hareketi getirdi.
• İhracatlarımızı artırdı, adeta bir ihracat seferberliği başlattı.
• İş insanlarıyla yaptığı dış seyahatler, bu kişilere hem o ülkenin büyük iş insanlarıyla tanışma şansı yarattı hem de vizyonlarını genişletti.
• Türk lirasını bir günde convertible yaptı ve KDV’yi çok kısa zamanda oturttu. Velhasıl ekonomiye büyük bir ivme getirdi.

“İnişli-çıkışlı bir ekonomide, 95 sene iş yapmak hiç kolay olmadı”
Koç Grubu da bu hareketten nasibini aldı. Bugün Türkiye’nin toplam ihracatının %7’sini biz yapıyoruz. 1995’te Koç Holding Fortune 500 sıralamasına girdi ki listede yer alan tek Türk şirketidir. Grubu büyüterek, liderlik pozisyonumuzu düşürmeden, bu denli inişli-çıkışlı bir ekonomide, yüksek enflasyonu dönemler de dâhil 95 sene iş yapmak hiç kolay olmadı. Bugün ahirete göçmüş olan, emekli ve hâlihazırdaki tüm çalışan arkadaşlarımıza şükranlarımı arz etmek isterim. Koç Topluluğu’na nice 95 yıllar temenni ederim.
 

Koç Topluluğu'nun 95. yılına özel olarak yayınlanan Bizden Haberler'deki diğer yönetici röportajları için tıklayınız...