Çölleşme, biyolojik çeşitliliğin azalması, ormansızlaşma, ozon tabakasının tahribatı, asit yağmurları, hava, su ve toprak kirliliği, tehlikeli atıklar, doğal kaynakların tükenmesi, deniz ve okyanus kirliliği, okyanusların asitlenmesi küresel çevre sorunları arasında başı çekiyor. Bu sorunları çözüme kavuşturmada başarılı olunabilmesi için ortak hareket edilmesi konusunda herkes hemfikir. Bu yolda elini taşın altına koyan, büyüyen çevre sorunlarıyla mücadele edenlerden biri de Britanya kraliyet ailesi mensubu, Galler Prensi Charles ve Galler Prensesi Diana’ın büyük oğlu Cambridge Dükü Prens William. Prens William, iklim kriziyle mücadele için The Earthshot Prize adıyla yeni bir ödül projesi başlattı. Peki ama The Earthshot Prize ödülüne hangi projeler layık görüldü?
Gezegenimizi onarmaya yardımcı çözümlere destek sağlamak adına oluşturulmuş bir ödül programı olan Earthshot Ödülü’nün, John F. Kennedy’nin 1960’larda insanları aya gönderebilmek için oluşturduğu ve teknolojinin gelişmesine öncü olan Moonshot Ödülü’nden ilham aldığı söyleniyor. 2020 yılında Cambridge Dükü ve Düşesi tarafından başlatılan program, iklim kriziyle mücadelede 2030 hedefleri doğrultusundaki beş farklı alanda öne sürülecek çözümlere fon desteği sağlıyor.
The Earthshot Prize: Çevre için Nobel Ödülü
İklim değişikliğinden, hava kirliliğine, gıda atığından okyanuslardaki yaşama kadar gezegeni onarmayı hedefleyen projeleri seçen ve ödüllendiren Earthshot Ödülü, Cambridge Dükü ve Düşesi Kraliyet Vakfı’nın dağıttığı bir ödül. Bu proje Dünya’yı korumak için iklim kriziyle mücadeleye destek amacını taşıyor ve 2020’den 2030’a kadar her yıl çevre sorunlarına inovatif ve yenilikçi çözümler getirecek olan beş kişi ya da kuruma 1 milyon sterlinlik yatırım olanağı sağlıyor. Projenin ödül töreni Ekim 2021’de Londra’da, Prens William ve eşi Kate Middleton’ın katılımıyla yapıldı. Bu yıl ilk kez verilen ödülün jürisi ünlüler, teknoloji uzmanları, hayırseverler ve çevrecilerden oluştu. Jüri, ödülün ilk sahipleri olarak beş ayrı proje sahibini seçti. Kazananlar, 1 milyon sterlinin de sahibi oldu. Dünyanın en prestijli çevre ödülü olarak tanımlanan konseptteki ilk Eartshot Ödülü sahipleri, 10 aylık bir süreç sonrası 750 kişi arasından seçildi. İklim kriziyle mücadelede beş farklı alanda seçilen çözümler ise şöyle:
Havamızı Temizle (Clean Our Air) Kategorisi Kazananı: Takachar, Hindistan
Bu kategoride Hindistan’da bir gencin hava kirliliğine getirdiği çözüm olan Takachar birinciliği aldı. Takachar’ın kurucusu Yeni Delhi çevresinde hasat sonu tarım atıklarını yakan çiftçilerin oluşturduğu hava kirliliğini önleyecek bir yöntem bulmuş. Kolayca taşınabilir bir makineyle tarım atıklarını gübreye çeviren bu sistem ile çiftçiler artık hava kirliliğine sebep olmayacaklar. Makine, mahsul kalıntılarını yakıt ve gübre gibi biyo-ürünlere dönüştürüyor. Böylece çiftçiler mahsul artıklarını yakmıyor ve emisyonlar yüzde 98 oranında azalıyor. Takachar, halihazırda bu durumdan etkilenen nüfusun hava kalitesini de artırmış oluyor.
Okyanuslarımızı Canlandır (Revive Our Oceans) Kategorisi Kazananı: Coral Vita, Bahamalar
Bu kategorinin sahibi Bahamalar’dan iki yakın arkadaşın projesi: Coral Vita. Şirketin kurucu ortakları Gator Halpern ve Sam Teicher “Henüz 30 yaşına basmadık ancak yaşadığımız bu kısa hayatta okyanusların içerisindeki hayat gözle görülür bir şekilde değişti, özellikle de mercan kayalıkları... Tüm dünyadaki mercanlar hızla yok oluyor.” diyor. İklim değişikliğinden ve başka sebeplerden yok olan mercanları tekrardan yaşatmayı hedefleyen Coral Vita, özel tanklarda denizlerden 50 kat daha hızlı büyüyen ve iklim değişikliğine dayanıklı mercan üretmenin yolunu bulmuş. Coral Vita firması, deniz canlıları için bir “sera” diyebileceğimiz suni bir havuzda mercan resifleri yetiştiriyor. Hem de normal büyüme sürelerinden 50 kat daha hızlı bir şekilde! Doğa dostu şirket bu sistemle senede 1 milyar mercan resifi yetiştirecek. Özellikle su altını keşfetmek isteyen ve dalmayı sevenler için Bahamalar’da bulunan mercan kayalıkları bir hazine değeri taşıyor.
Doğayı Koruma ve Onarma (Protect and Restore Nature) Kategorisi Kazananı: Kosta Rika
Bu kategorinin birincisi Kosta Rika oldu. Yerel vatandaşlara doğal ekosistemleri restore etmeleri için ödeme yapan bir projeye sahip bulunan Kosta Rika hükümeti ödüle layık görüldü. 1940’larda yüzde 75’i yağmur ormanlarıyla kaplı olan ülke, tarım yapılması ve hayvancılık için ağaçların hızla kesilmesiyle 1980’lerin ortasında ormanlarının üçte birini kaybetmişti. 1990’ların başında Kosta Rika ormanların yasadışı kesilmesini önlemekle beraber, ormanların kesilmesiyle geçimini sağlayan yerel halkların da para kazanmasını sağlayan bir mekanizma oluşturarak ormansızlaşmanın önüne geçti. Bugün tekrardan yüzde 60’ı orman kaplı bir ülke haline geldi. Kosta Rika oluşturduğu modelle ormanlaşma için müthiş bir örnek. Yeniden ağaçlandırma sayesinde CO2 salımlarında yılda 3.5 milyon tonluk bir düşüş sağlanarak ülke en büyük gaz salıcısı olmaktan en büyük CO2 soğurucusuna dönüştü. Şimdi ülkenin yarısından çoğu, ağaçlandırma ve ekosistemin korunmasına yönelik devlet desteği sayesinde ormanlarla kaplı.
Atıksız Bir Dünya Kur (Build a Waste-Free World) Kategorisi Kazananı: Milano Şehri Gıda Atık Merkezleri, İtalya
Bu kategoride gıda atığı hubları oluşturan İtalyan’ın Milano şehri birinci oldu. Dünyadaki tüm gıdanın üçte biri israf ediliyor. Atılan her gıda maddesi, değerli kaynakların israfı ve tarım üzerinde baskı anlamına geliyor. Aynı zamanda yüz milyonlarca insan gıda güvensizliğinden muzdarip şekilde yaşamını sürdürüyor. Küresel gıda üretiminin üçte birinin çöpe atılması ve de bunun sera gazı salımlarında ciddi bir rol oynaması üzerine Milano, şehir olarak harekete geçmiş. 2019’da kurulan Milano Şehri Gıda Atık Merkezleri, ağırlıklı olarak süpermarketlerden ve şirketlerin kantinlerinden gıda topluyor ve en muhtaç vatandaşlara dağıtan STK’lara veriyor. Bugün şehirde, her biri yılda yaklaşık 130 ton, tahmini 260.000 öğün eşdeğeri olan üç merkez bulunuyor. Milano yönetimi, bu projeyle her merkezde 2030 yılına kadar atıkların yarıya indirilmesini hedefliyor.
İklimi Onar (Fix Our Climate) Kategorisi Kazananı: AEM Electrolyser; Tayland, Almanya, İtalya
Ödülün bir diğer kazananı ise AEM Elektrolizör teknolojisi oldu. AEM Elektrolizör hidrojen teknolojisini öne çıkaran yenilikçi bir çözüm. Enapter tarafından üretilen AEM Elektrolizör teknolojisi, yenilenebilir elektriği emisyonsuz hidrojen gazına dönüştürüyor. Hidrojen bilindiği üzere temiz bir teknoloji ancak bugüne kadar birçok şirket hidrojeni üretmek için de fosil yakıtlardan faydalanıyor. AEM yenilenebilir enerjiyi kullanarak sudaki hidrojen ve oksijeni ayırıyor. Bu da AEM Electrolyser projesini diğerlerinden ayrıştırıyor. Bir zamanlar düşünülenden daha hızlı ve daha ucuza geliştirilen bu teknoloji, şimdiden arabalara ve uçaklara yakıt sağlıyor, endüstriye güç veriyor ve evleri ısıtıyor. Enapter’in kurucu ortağı ve CEO’su Sebastian-Justus Schmidt, “Misyonumuzdaki bir sonraki kilometre taşı fosil yakıtları yeşil hidrojenle değiştirmek. EL 4.0, Sistem entegretörleri için bir yapıtaşı haline gelerek hidrojen üretiminin hızla devreye almalarına ve dünyanın ihtiyaç duyduğu pazar gelişimine olanak tanıyacak. AEM Elektrolizörlerinin gelecekteki seri üretiminin yeşil hidrojen üretimini temelden değiştireceğinden eminiz.” diyor. Yeni elektrolizörlerin seri üretimi şu anda Enapter’in Pisa tesisinde gerçekleştiriliyor. Entegratörlerin ilk teslimatları yaz için planlanıyor. Enapter’ın 2050 yılına dek hedefi, dünyadaki hidrojen üretiminin yüzde 10’unu oluşturmak.