Dünya Bankası’nın 2021 yılı “Dünya Kalkınma Raporu”, gezegenimizde yaşayan herkes için daha iyi bir gelecek sağlama yolunda veriyi çok önemli bir araç olarak tarif ediyor. Veri kullanımının artması ve verilerin daha fazla kişiye ulaşması, ekonomik gelişimin önünü açıyor, toplumsal cinsiyet eşitliğinden iklim değişikliğiyle mücadeleye kadar birçok başlıkta yol almamıza yardımcı oluyor. Ancak elbette, verinin kötüye kullanılması riski de dikkate alınmalı…
Dünya Bankası, her yıl yayımladığı “Dünya Kalkınma Raporu”nu 2021 yılında “Daha İyi Yaşamlar İçin Veri” temasıyla sundu. Dünya Bankası uzmanları tarafından kaleme alınan ayrıntılı rapor, dijital dünyanın olanaklarından ve muazzam miktarda artan verilerden tüm insanlığın yararlanmasını odağına alıyor. Bu doğrultuda hem ülkelerin kendi içinde hem de uluslararası düzeyde düzenlemelere ihtiyaç olduğuna dikkat çeken rapor, bu doğrultuda bir eşgüdümün önünü açmayı hedefliyor.
Veri miktarında muazzam artış
Bugün hayatımızın her alanında karşı karşıya olduğumuz veri miktarındaki benzersiz artış, “veri devrimi”nin dünyayı dönüştürmekte olduğunun işareti. Üstelik önemli miktardaki verinin değeri, henüz işlenmemiş durumda. Belli bir amaç için toplanan veriler, başlangıçta öngörülenin çok ötesine geçen uygulamalarda ekonomik ve sosyal değer yaratma potansiyeline sahip. Ancak, yanlış tasarlanmış girişimler, uyumsuz veri sistemleri ve temel bir güven eksikliği gibi birçok sorun önümüzde duruyor. “Dünya Kalkınma Raporu 2021: Daha İyi Yaşamlar İçin Veri”, değişen veri ortamının yoksul insanların yaşamlarını iyileştirmek için muazzam potansiyelini araştırırken, aynı zamanda bireylere, işletmelere ve toplumlara zarar verebilecek arka kapıların açılması ihtimalini de dikkate alıyor.
Yeni bir toplumsal sözleşme
Verilerin hayatları dönüştürme potansiyelinin gerçekleşmesi için yeni kurallar gerekli; bu konuda bir toplumsal sözleşmeye ihtiyaç var. Böyle bir sözleşme, ekonomik ve sosyal değer yaratmak için verilerin kullanımını ve yeniden kullanımını sağlarken, ortaya çıkan değere adil erişim imkânını sunabilir ve katılımcıların verilerin kötüye kullanımından zarar görmeyeceklerine dair güveni güçlendirir. Veri yönetiminin ulusal çapta ve yakın uluslararası işbirliği yoluyla iyileştirilmesi için yeni çabalara ihtiyaç var. Ayrıca, veri yönetimi konusunda yürütülen küresel tartışmalarda düşük gelirli ülkelerin sesinin daha fazla duyulması gerekiyor.
Veri kullanımını artırmak
Bir diğer önemli nokta, daha fazla değer elde etmek için veri kullanımını ve yeniden kullanımını artırmak. Verileri bir amaç için kullanmak, onların değerini azaltmaz. Örneğin; açık veriler, birlikte çalışma standartları ve veri paylaşımı girişimleri gibi araçlarla daha fazla kullanıcının erişiminin sağlanması, verilerin olumlu etkisini artırır.
Yeni veri miktarındaki yakın dönemdeki büyümenin önemli bir bölümü, firma operasyonlarının dijitalleşmesinden kaynaklandı. Bu verilerin nüfus sayımları, ulusal anketler, hükümetin idari verileri ve sivil toplum kuruluşları tarafından üretilen veriler gibi geleneksel kaynaklarla birleştirilmesi, boşlukların doldurulmasına yardımcı olabilir; program ve politikaların daha zamanında ve ayrıntılı değerlendirilmesini sağlayabilir ve kamu politikası ihtiyaçlarına hizmet edebilir. Bu artan değerin farkına varmak için veri kullanımına rehberlik eden zihniyetleri ve veri kullanımına dair çerçeveyi değiştirmek gerekiyor.
Veriye adil erişim
Aslında, en önemli noktalardan biri, verilerin faydalarına tüm dünyada daha adil erişim sağlamak. Hem zengin ve yoksul ülkeler arasında, hem de ülkelerin kendi içindeki zengin ve fakir kesimler arasında, veri üretme, kullanma ve veriden faydalanma yeteneği konusunda büyük eşitsizlikler olabiliyor. Kamusal ve özel amaçlı veriler için oluşturulan sistemler, yoksul kesimleri dışlama eğiliminde. Yoksul ülkelerde kapasite ve veri okuryazarlığı da sınırlı kalıyor. Birçok düşük gelirli ülke, internet üzerinden kendi veri trafiğini hızlı bir şekilde yönetmek ve modern veri depolama ve bulut bilişim sistemlerine uygun maliyetli erişim sağlamak için gerekli olan altyapıdan yoksun. Bu ülkelerin ekonomilerinin küçük olması, makine öğrenimi için verilerin kullanılabilirliğini de sınırlıyor ve küresel olarak rekabetçi olabilecek yerel platform işletmelerinin gelişimini kısıtlıyor. Bu çerçevede küresel veri sisteminde adaleti sağlamaya yönelik çabalar, her iki eşitsizlik türünü de ele almalı.
Hiç kimseyi geride bırakmamak
Veri miktarı baş döndürücü bir hızla artarken ve veriler birçok yerde herkesin hayatında önemli bir yer tutarken bu tablo aşırı yoksulluk içerisinde yaşayan 700 milyon kişi için ne ifade ediyor?
Veri miktarındaki patlama, onların hayatını iyileştiriyor mu? Yoksa yoksul insanlar ve yoksul ülkeler geride mi bırakılacak? Yeni verilerin yönlendirdiği bu dünyadan sadece bazıları mı yararlanacak? Bu imkâna sahip olmayanlar geride mi bırakılacak?
Verinin yaratıcı şekillerde kullanılmasından kaynaklanan inovasyonlardan herkes yararlanabilmeli. Buhar makinesi ve elektrik, nasıl daha önce toplumları ve ekonomileri birçok yönden olumlu etkilediyse, aynı potansiyel veri için de söz konusu. Ancak bunun için verinin sistematik yollarla bilgi sağlamasının önünü açmak gerekiyor. Bunun anahtarı da verinin etkin kullanılması ve insanların hayatlarını iyileştirmesi.
Haberin tamamına Bizden Haberler dergisinin yeni sayısından ulaşabilirsiniz.