Dünyada 2030 yılına kadar neler değişecek?

Uluslararası Enerji Ajansı'nin (IEA) Dünya Enerji Görünümü 2023 raporuna göre dünyada 2030 yılına kadar önemli değişiklikler yaşanacak. Bugün yaşanmakta olan büyük değişimler, bu on yılın sonunda oldukça farklı bir küresel enerji sistemine yol açacak. Güneş, rüzgar, elektrikli arabalar ve ısı pompaları gibi temiz enerji teknolojilerinin olağanüstü yükselişi, fabrikalar ve araçlardan ev aletleri ve ısıtma sistemlerine kadar her şeye nasıl güç sağladığımızı yeniden şekillendiriyor. Rapor, yollarda neredeyse 10 kat daha fazla elektrikli otomobil olacağını, yenilenebilir enerji kaynaklarının küresel enerji karışımının yarısına yaklaştığını, ancak 1,5 °C için çok daha güçlü politikalara ihtiyaç olduğunu gösteriyor.
 
Enerji analizi ve projeksiyonları konusunda en yetkili küresel kaynak olan Dünya Enerji Görünümü'nün (WEO) son baskısı, 2030 yılında temiz teknolojilerin bugüne kıyasla çok daha büyük bir rol oynayacağı bir enerji sistemini tanımlıyor. Sadece mevcut politikalara dayanarak, IEA 2030 yılı için şunları öngörüyor:
 
* Dünya çapında yollarda neredeyse 10 kat daha fazla elektrikli otomobil olacak.
* Güneş enerjisi, şu anda tüm ABD elektrik sisteminin ürettiğinden daha fazla elektrik üretecek.
* Yenilenebilir enerji kaynaklarının küresel elektrik karışımındaki payı bugün %30 civarındayken %50'ye yaklaşacak
* Isı pompaları ve diğer elektrikli ısıtma sistemleri küresel olarak fosil yakıtlı kazanları geride bırakacak
* Yeni açık deniz rüzgar projelerine, yeni kömür ve gaz yakıtlı enerji santrallerinden üç kat daha fazla yatırım yapılacak.
 
Fosil yakıtlar önce zirveyi görecek sonra düşüş başlayacak
 
Rapora göre tüm bu artışlar sadece dünya genelindeki hükümetlerin mevcut politika düzenlemelerine dayanıyor. Eğer ülkeler ulusal enerji ve iklim taahhütlerini zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirirlerse, temiz enerji alanındaki ilerleme daha da hızlanacak, ancak, küresel ısınmayı 1,5 °C ile sınırlama hedefini canlı tutmak için daha da güçlü önlemlere ihtiyaç duyulacak.
 
Rapora göre kömür, petrol ve gaza yönelik küresel talepte bu on yıl içinde zirve görülecek ve düşüşler başlayacak; bu durum, bugünkü politikalara dayalı bir WEO senaryosunda (STEPS) ilk kez gerçekleşiyor. Bu senaryoda, fosil yakıtların küresel enerji arzındaki on yıllardır %80 civarında seyreden payı 2030'a kadar %73'e gerileyecek ve küresel enerji kaynaklı karbondioksit (CO2) emisyonları 2025'e kadar zirve yapacak.
 
En önemli soru: Ne yakar yakında?
 
IEA İcra Direktörü Fatih Birol'a göre temiz enerjiye geçiş dünya çapında gerçekleşiyor ve bu durdurulamaz. Burada en önemli soru ise 'ne kadar yakında' sorusu ve Birol'a göre ne kadar erken olursa hepimiz için o kadar iyi. Birol, "Hükümetlerin, şirketlerin ve yatırımcıların temiz enerji geçişlerini engellemek yerine arkalarında durmaları gerekiyor. Yeni endüstriyel fırsatlar ve istihdam, daha fazla enerji güvenliği, daha temiz hava, evrensel enerji erişimi ve herkes için daha güvenli bir iklim gibi muazzam faydalar söz konusu. Günümüzde geleneksel enerji piyasalarında süregelen gerginlik ve dalgalanmalar dikkate alındığında, petrol ve doğal gazın dünyanın enerji ve iklim geleceği için güvenli ya da emniyetli seçenekleri temsil ettiği iddiaları her zamankinden daha zayıf görünüyor." diyor.
 
Mevcut durumda fosil yakıtlara olan talep, Paris Anlaşması'nın ortalama küresel sıcaklık artışını 1.5 °C ile sınırlama hedefine ulaşılamayacak kadar yüksek kalmaya devam edecek. Bu durum, rekor sıcakların yaşandığı bir yılın ardından iklim etkilerinin kötüleşmesinin yanı sıra, daha az aşırı hava olaylarının yaşandığı daha serin bir dünya için inşa edilmiş olan enerji sisteminin güvenliğini de tehlikeye atma riski taşıyor. Emisyon eğrisini 1.5 °C ile tutarlı bir yola sokmak mümkün, ancak kolay değil. Bugünkü politika ayarlarına dayanan etkileyici temiz enerji büyümesine rağmen, küresel emisyonlar bu yüzyılda küresel ortalama sıcaklıkları yaklaşık 2,4 °C artıracak kadar yüksek kalacak, bu da Paris Anlaşması'nda belirlenen temel eşiğin oldukça üzerinde.
 
Beşli küresel strateji
 
WEO-2023, 2030 yılına kadar dünyayı rayına oturtmak için, başarılı bir COP28 iklim değişikliği konferansı için de temel oluşturabilecek beş ana sütundan oluşan küresel bir strateji öneriyor. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
 
* Küresel yenilenebilir kapasitenin üç katına çıkarılması
* Enerji verimliliği iyileştirme oranının iki katına çıkarılması
* Fosil yakıt operasyonlarından kaynaklanan metan emisyonlarının %75 oranında azaltılması
* Yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde temiz enerji yatırımlarının üç katına çıkarılması için yenilikçi, büyük ölçekli finansman mekanizmaları
* Hız kesmeyen kömür yakıtlı enerji santrallerinin yeni onaylarının sona erdirilmesi de dahil olmak üzere fosil yakıtların kullanımında düzenli bir düşüşün sağlanmasına yönelik tedbirler.
 
Dr. Birol, "Her ülkenin kendi yolunu bulması gerekiyor, ancak temiz enerji geçişlerini hızlandırmak için uluslararası işbirliği çok önemli. Özellikle emisyonların azalma hızı, büyük ölçüde dünyanın hızla büyüyen ekonomilerinin artan enerji talebini karşılamak için sürdürülebilir çözümleri finanse etme becerimize bağlı olacaktır. Tüm bunlar, işbirliği ve yardımlaşmadan geri adım atmanın değil, bunları iki katına çıkarmanın hayati önemine işaret ediyor." diyor.