Gelecek Paktı neden önemli?

BM Gelecek Zirvesi’nde 143 üye ülkenin "evet" oyuyla kabul edilen “Gelecek Paktı” barış ve güvenlik, iklim değişikliği, dijital işbirliği, insan hakları, toplumsal cinsiyet, gençlik ve gelecek nesiller konularında ilerlemenin hızlandırılmasını hedefliyor.

Birleşmiş Milletler Gelecek Zirvesi 22-23 Eylül 2024 tarihlerinde düzenlendi. Zirve, 143 üye ülke liderinin Küresel Dijital İlkeler Sözleşmesi ve Gelecek Nesiller Bildirgesi'ni içeren “Gelecek Paktı”nı kabul etmesiyle sona erdi. Böylece dokuz ay süren müzakerelerin ardından dünya liderleri, BM Genel Kurulu'nun New York'taki Gelecek Zirvesi'nde bir dönüm noktası niteliğindeki “Gelecek Paktı” üzerinde anlaşmaya varmış oldu.

BM Genel Sekreteri António Guterres, "Çok taraflılığı uçurumun kenarından döndürmek için buradayız" derken, Genel Kurul Başkanı Kamerun eski Başbakanı Philémon Yang, Paktın, tüm halklar ve uluslar için sürdürülebilir, adil ve barışçıl bir küresel düzenin temellerini atacağını söyledi.

BM Gelecek Zirvesi, geçen yıl Eylül 2023'te düzenlenen ve 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefine ulaşılması için 2030 son tarihinin yarısına gelindiğini gösteren ve SKH Siyasi Deklarasyonunun kabul edilmesiyle sonuçlanan SKH Zirvesinin takibi olarak gerçekleştirildi.

143 ülkenin liderlerinin onayıyla kabul edilen Gelecek Paktı, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ni (SKH) "hızlandırmak" ve özellikle de barış ve güvenlik, küresel yönetişim, iklim değişikliği, dijital işbirliği, insan hakları, toplumsal cinsiyet, gençlik ve gelecek nesiller konularında ilerlemeyi hızlandırmak üzere tasarlanmış 56 Eylemden oluşuyor.

Diğer taraftan 2024 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Raporu, bugüne kadar SKH hedeflerinin sadece yüzde 17'sinin gerçekleştiğini gösteriyor.

BM GELECEĞİN ZİRVESİ NEDİR?

Geleceğin Zirvesi: Daha İyi Bir Yarın için Çok Taraflı Çözümler ilk olarak BM Genel Sekreteri tarafından Eylül 2021'de Ortak Gündemimiz raporunda önerildi.

BM Genel Sekreteri António Guterres tarafından "küresel eylemi yeniden canlandırmak, temel ilkelere yeniden dönmek ve çok taraflılığın çerçevelerini geleceğe uygun olacak şekilde daha da geliştirmek için nesilde bir kez ortaya çıkan bir fırsat" olarak tanımlanan Zirve, diyaloglar, genel kurul toplantıları ve Paktın kabulünden oluştu.

Zirve için devlet ve hükümet başkanlarından sivil toplum ve STK üyelerine kadar 4 binden fazla kişi bir araya geldi. Zirve öncesinde 20-21 Eylül tarihlerinde düzenlenen Eylem Günleri'nde tüm paydaşlar tarafından güçlü eylem taahhütlerinin yanı sıra dijital katılımı ilerletmek için 1.05 milyar dolar tutarında taahhütte bulunuldu.

GELECEK PAKTI'NDA NELER VAR?

Diğer önemli taahhütlerin yanı sıra Gelecek Paktı şu taahhütleri  içeriyor:

•    Nükleer silahların tamamen ortadan kaldırılması hedefine yönelik açık bir taahhütle, on yıldan uzun bir süredir nükleer silahsızlanmaya yönelik ilk çok taraflı yeniden taahhüt.

•    GSYİH'nın ötesine geçerek insani ve gezegensel refah ve sürdürülebilirliği yakalamak için insani ilerlemeyi ölçme şeklimizi geliştirme taahhüdü.

•    Gelişmekte olan ülkelere uluslararası finans kuruluşlarında alınan kararlarda daha fazla söz hakkı verilmesi, gelişmekte olan ülkelere yardım için çok taraflı kalkınma bankalarından daha fazla finansmanın seferber edilmesi ve devlet borçlarının gözden geçirilmesi taahhütleri.

•    Öte yandan BM, Pakt'a ekli Küresel Dijital Mutabakat'ın "dijital işbirliği ve yapay zeka yönetişimi için ilk kapsamlı küresel çerçeve" olduğunu vurguluyor. Bu kapsamda; tüm insanları, okulları ve hastaneleri internete bağlama, çevrimiçi alanı herkes için güvenli hale getirme ve Uluslararası Bilimsel Panel ve Yapay Zeka üzerine Küresel Politika Diyaloğu içeren bir yol haritası ile yapay zekayı (AI) yönetme ve veri yönetişimine yönelik ilk küresel taahhüdü de içeriyor.

•    Ve, ilk kez yayınlanan Gelecek Nesiller Deklarasyonu, gençlerin "özellikle küresel düzeyde hayatlarını şekillendiren kararlara katılmaları için" daha anlamlı fırsatlar sunma taahhüdünü içeriyor.

GELECEK PAKTI NEDEN ÖNEMLİ?

2024 yılında iklim krizi, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen ve daha az gelişmiş ülkeler üzerinde orantısız bir etkiye sahip olan rekor kıran aşırı hava olaylarını getirmeye devam ediyor.

Carbon Brief tarafından yapılan bir araştırmaya göre, 2023 yılında Afrika'da 15 binden fazla insan aşırı hava koşulları nedeniyle hayatını kaybetti ve bu durum 34 milyon kişinin yaşamını etkiledi.

1970 ve 2021 yılları arasında 11 bin 778 felaket hava, iklim ve su aşırılıklarına bağlanırken Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve çok ajanslı United in Science 2023 raporuna göre bu felaketler iki milyondan fazla insanın ölümüne ve 4,3 trilyon dolarlık ekonomik kayba neden olduğu ortaya kondu.

Dünya Ekonomik Forumu'nun 2024 Küresel Riskler Raporu'nun da gösterdiği gibi, iklim krizi önümüzdeki 10 yıl içinde en büyük küresel risktir ve çatışma, bulaşıcı hastalıklar ve hayat pahalılığı krizi gibi diğer büyük jeopolitik, toplumsal ve ekonomik küresel risklerle derinden bağlantılı.

Eylül 2023'te Forum tarafından yapılan ankete katılan baş ekonomistlerin dörtte üçü jeopolitik gerilimlerin SKH'lere yönelik ilerlemeyi baltalayacağını söylerken, her 10 kişiden 6'sı kalkınma ve iklim eylemi arasında derinleşen bir ödünleşim olduğu konusunda uyarıda bulundu.

BM ise 2024-2033 yıllarını Sürdürülebilir Kalkınma için Uluslararası Bilim On Yılı olarak ilan etti.