Hileli gıdalardan tüketicinin korunması mümkün mü?

Tarım ve Orman Bakanlığı, Ekim ayında piyasadaki gıda kontrollerinde 721 üründe taklit ve tağşiş tespit etti.  Bakanlık, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürün sayısının ise 113 olduğunu paylaştı.

İçinde sakatat tespit edilen et ürünleri, margarin katılmış peynir çeşitleri, raflarda “saf” etiketi ile satılmasına karşın başta ayçiçek olmak üzere soya, pamuk, fındık gibi farklı bitkilerden elde edilen tohum yağlarıyla karıştırılmış zeytinyağı, yabancı maddelerle harmanlanan baharatlar ve daha fazlası...

Türkiye uzunca bir süredir gıda ürünlerinde yapılan hileleri konuşuyor. Çünkü tüketici sağlığı üzerinde ciddi sonuçlar doğurabilen sahte ürünler, alerjik reaksiyonlar, gıda zehirlenmeleri ve uzun vadede daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor.

Uzmanlara göre ise artan enflasyon karşısında alım gücünün zayıflamasının hileli gıdaların yaygınlaşmasında bir faktör. Ayrıca sosyal medya üzerinden yapılan alışverişler de bu gıdaların denetlenmeden tüketicilere ulaşmasının önünü açabiliyor.

Peki giderek daha fazla oranda toplum sağlığını tehdit eden “hileli gıda” sorununu çözmek mümkün mü? Tüketici bu tür gıda ürünlerinden nasıl korunabilir? Konuyu derinleştirmeden önce, gıdada hile ne demek kısaca açıklayalım.

GIDADA HİLE VE YÖNTEMLERİ NEDİR?

Gıdada hile, mali kazanç sağlamak amacıyla ürünlerin kalitesinde ya da içeriğinde bilerek yapılan kasıtlı değişikliklerdir. Gıda üreticileri tarafından ürün maliyetlerini düşürmek ya da daha fazla kâr elde etmek amacıyla uygulanan yasa dışı yöntemleri içerir.

Gıda üretim sürecinde, içeriklerin değiştirilmesi, düşük kaliteli veya farklı bir ürünün asıl ürünmüş gibi satılması ve etiketlerde yanlış beyanlarda bulunulması sahtekarlığın en çok tercih edildiği yöntemler olarak ifade edilebilir.

GIDADA HİLEYLE MÜCADELE

Dünyada da örnekleriyle karşılaştığımız sorun, hükümetlerin ve tüketici örgütlerinin daha sıkı denetim mekanizmaları oluşturmasına neden olmuştur. Tarım ve Orman Bakanlığı gibi yetkili kuruluşlar da bu çalışmalar yürütüyor. “Alo 174 Gıda Hattı” ihbar hattı, denetimler sonucu uygunsuz bulunan firmaların isimlerini kamuoyuyla paylaşarak halkı bilgilendirmek ve Güvenilir Gıda Platformunda doğru bilinen yanlışlar, etiket okuma kılavuzları ve gıda güvenliği ipuçları gibi bilgilendirici içeriklerle tüketicilere farkındalık kazandırmak bakanlığın çalışmalar arasında yer alıyor.

EN ÇOK YAPILAN GIDADA HİLE TÜRLERİ

Tarım ve Orman Bakanlığı, Güvenilir Gıda websitesinde, "kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünlere ait bilgiler"e yönelik paylaşımlarını sık sık güncelleniyor.

Bu listeye göre taklit veya tağşiş tespit edilen gıda listesinde zeytinyağı en çok hileli gıdanın tespit edildiği gıda kategorisinde ilk sırada yer alırken ikinci sırada et ve et ürünleri ve üçüncü sıra da süt ve süt ürünleri yer alıyor.
En yaygın hile yöntemleri ve kategorileri şu şekilde listelenebilir:

•    Et ve Et Ürünleri: Et ürünlerinde sıkça rastlanan hileler arasında sığır eti yerine at, domuz veya başka bir türün etinin kullanılması, taşlık ve kalp gibi sakatat; ya da "tek tırnaklı eti" katılması en yaygın hileler arasında yer alıyor. Bunlar Bakanlığa göre, başta at, eşek, katır olmak üzere tek tırnağı olan hayvanların etlerini tarif ediyor. Ayrıca Köfte, kebap, kıyma, kıymalı börek gibi ürünlere "kanatlı eti" karıştırılması.

•    Süt ve Süt Ürünleri: Süt ve süt ürünlerinde görülen yaygın hileler arasında süte su katılması, peynir yapımında margarin gibi bitkisel yağların kullanılması ya da nişasta eklenmesi gibi uygulamalar yer alıyor.

•    Bal: Orijinal bal yerine, glikoz şurubu veya başka tatlandırıcılarla karıştırılmış sahte bal ürünleri tüketicilere sunulmaktadır. Bu tür ürünlerin tespiti zor olduğundan tüketicilerin bilinçli olması önemli.

•    Zeytinyağı: Zeytinyağı, en sık sahtecilik yapılan ürünlerden biridir. Hileli ürünlerin neredeyse tamamı, raflarda "naturel", "sızma" ve "saf" gibi tanımlamalarla yer alsa da, Bakanlık denetimlerine göre bu ürünlere başta ayçiçek olmak üzere soya, pamuk, fındık gibi farklı bitkilerden elde edilen tohum yağları karıştırıldığı tespit ediliyor. Düşük kaliteli yağlar, zeytinyağı olarak etiketlenip piyasaya sürülüyor.

•    Organik Ürünler: Geleneksel tarımla üretilmiş ürünler, organik ürün etiketiyle satılabilmektedir. Bu hile hem tüketiciyi yanıltmakta hem de organik tarımın güvenilirliğini zedelemektedir.

GIDADA HİLEYE KARŞI TÜKETİCİ NE YAPMALI?

Uzmanlara göre insanların hileli gıdaları sadece beş duyuyla anlaması her zaman mümkün olmayabilir. Ancak tüketiciler, gıdada hileye karşı bilinçli davranarak kendilerini ve ailelerini koruyabilirler.

Aşağıdaki öneriler, güvenilir gıda tüketimi için atılabilecek önemli adımlardır:

- Etiketler dikkatlice incelenmeli: Gıda ürünlerinin etiketlerinde yer alan içerik bilgileri, ürünün kalitesi ve doğruluğu hakkında önemli ipuçları verir. Ürünün içerik listesi ne kadar kısa ve anlaşılırsa, genellikle o kadar doğal ve güvenilir olur.

- Güvenilir markalar tercih edilmeli: Onaylı ve sertifikalı markalar, gıda güvenliği konusunda daha titiz çalışır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıkladığı güvenilir markalardan alışveriş yapmak, sahte ürünlere karşı koruyucu bir tedbir olabilir.

- Ambalajsız ürünlerden kaçınılmalı: Ambalajsız ürünlerde sahtecilik riski daha yüksek olabilir. Açıkta satılan, paketli olmayan özellikle sokakta satılan veya nereden geldiği belli olmayan gıda maddelerine karşı dikkatli olunmalıdır.
Şüpheli ürü tüketilmemeli: Şüpheye düşmesi durumunda ürünü tüketmemek (örneğin renginin, kokusunun ve yapısının bildiğinden daha farklı görünmesi),

- Ürün fiyatına dikkat edilmeli: Pahalı olarak bilinen ürün gruplarının fiyatlarının piyasa değerinin çok altında rakamlara satılması durumunda bu gıdaları satın almamak.

- Yerel üreticilere güvenilmeli: Tanıdığınız ve güvenilirliğinden emin olduğunuz yerel üreticilerden alışveriş yapmak, hileli ürünlerden korunmanın bir diğer yoludur.

Alo 174 Gıda Hattı’nı kullanın: Şüpheli bir gıda ürünüyle karşılaştığınızda bu hattı arayarak durumu yetkililere bildirebilirsiniz. Bu ihbarlar, denetim mekanizmalarının daha etkili çalışmasına yardımcı olur.