Starliner uzay seyahatinde yeni bir dönemi başlatabilir

İnsanları Uluslararası Uzay İstasyonu'na ve alçak Dünya yörüngesindeki diğer noktalara götürüp geri getirmek üzere tasarlanan Starliner uzay seyahatinde yeni bir dönemi başlatabilir mi? BBC'de yayınlanan bir makale, Starliner'ın bu endüstride açabileceği yeni yollara ışık tutuyor.
 
Uzay Mekiği Atlantis 2011 yılında Kennedy Uzay Merkezi'ndeki pistte durarak 30 yıllık insanlı mekik programını sona erdirdiğinde, Nasa'yı bir sorunla baş başa bıraktı. Mekik hala uçarken yerine yenisini inşa etmek için yeterli hükümet fonu olmadan, ABD'nin astronotlarını yörüngeye fırlatmak için hiçbir yolu yoktu.
 
Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki (ISS) kendi yörünge laboratuarına bir mürettebat göndermenin tek yolu, sıkışık bir Rus Soyuz kapsülündeki bir koltuk için yaklaşık 80 milyon dolar ödemekti.
 
Ay'a insan indirmiş, Hubble Uzay Teleskopu'nu inşa etmiş ve yörüngede bakımını yapmış, dev bir uzay istasyonu kurmuş bir ülkenin şimdi Soğuk Savaş'taki rakibi tarafından inşa edilmiş 45 yıllık bir uzay aracına bel bağlaması pek çok kişiye olağanüstü geliyordu.
 
Beşle başladılar ikiye indi
 
Ancak Nasa'nın uzun vadeli bir planı vardı, Ticari Mürettebat Programı (CCP). CCP'nin arkasındaki fikir, Nasa'nın uzay araçlarını tasarlamak, inşa etmek ve sahip olmak yerine, ticari operatörlerden koltuk satın alması olarak ifade edilebilir. Bunu bir uçakta koltuk satın almaya benzetebilirsiniz, ancak dönüş yolculuğu için 55 milyon dolardan daha pahalı olan ve ilk etapta aracı inşa etmek için milyarlarca dolarlık yatırımı içeren bir koltuk.
 
Beş potansiyel ticari uzay aracının ilk gelişimini finanse ettikten sonra, Nasa 2014 yılında alanı ikiye indirdi: Havacılık devi Boeing'in Starliner'ı ve Crew Dragon ile uzayda yeni başlayan SpaceX. 2019'un sonunda, iki uzay rakibi arasındaki fırlatma yarışı başa baş gibi görünüyordu. Ardından, aynı yılın Aralık ayında ilk mürettebatsız Starliner'ın neredeyse felaketle sonuçlanan test uçuşunun ve daha sonraki testler sırasında Boeing aracında meydana gelen bir dizi donanım arızasının ardından, SpaceX liderliği ele geçirdi. Mayıs 2020'de ilk Crew Dragon, Nasa astronotları Doug Hurley ve Bob Behnken'i yörüngeye taşıdı.
 
Bu arada Starliner'ın öncü astronotları Barry “Butch” Wilmore ve Suni Williams, Boeing'in “yeni nesil uzay kapsülü” olacağını vaat ettiği araçla ISS'ye bir hafta sürecek bir görev için sabırla dört yıl daha beklediler.
 
Boeing'in Starliner web sitesine göre yeniden kullanılabilir uzay aracı müşterilere hassas yazılım, gelişmiş “cruise control” ve geniş bir iç mekan vaat ediyor. Aslında kapsül yedi kişiye kadar mürettebat taşıyabilir, ancak tipik olarak Nasa ile yapılan sözleşme kapsamında ISS'ye dört kişi taşıyacak.
 
"Başarıya ulaşırsa her şeye değecek"
 
Boeing ayrıca Dragon'un tek renkli tasarımlarından açıkça farklı olan yeni mavi renkli uzay giysileri tasarladı. Çeşitli bedenlerde sunulan bu giysiler astronotlara daha fazla konfor ve esneklik vaat ediyor.
 
Bu aşamaya gelebilmek için uzun bir yol kat ettiklerini belirten Washington DC'deki Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nde Havacılık ve Uzay Güvenliği Projesi'nde çalışan Makena Young, “Bunu bitiş çizgisine ulaştırmak için çok fazla zaman, çok fazla Nasa parası ve kendi paralarını harcadılar. Bu mürettebatı ISS'ye başarılı ve güvenli bir şekilde ulaştırabilmek gerçekten büyük bir başarı olacak ve tüm bu zaman, para ve çabaya değdiğini gösterecek.” ifadelerini kullanıyor.
 
Boeing ve SpaceX'in birincil müşterisi Nasa için, iki farklı uzay aracını uçuran iki ticari sağlayıcıya sahip olmanın yararı, uzaya egemen erişimi neredeyse garanti ediyor. Uzay araçlarından biri herhangi bir nedenle yere indirilse bile, diğerinin kullanılabilir olması son derece muhtemel.
 
Planetary Society'nin kıdemli editörü Jason Davis, “Nasa her zaman iki sağlayıcı istiyordu, ancak CCP tasarlandığında bu şirketlerin gerçekten bunu sağlayıp sağlayamayacağı çok büyük bir bilinmezdi” diyor. “Bu Nasa için büyük bir olay çünkü neredeyse yirmi yıl önce uygulamaya koydukları bir stratejiyi doğruluyor.”
 
Rekabet aynı zamanda hem ajans hem de diğer potansiyel müşteriler için fiyatları aşağı çekecek ve insanlı uzay uçuşunu giderek artan sayıda ticari operatöre açabilecek.
 
Nasa'nın alçak Dünya yörüngesi için bir pazar oluşturmayı çok istediğini belirten Davis, böylece mürettebat ve kargo taşımacılığının onlardan bağımsız hale geleceğini ifade ediyor.
 
Artık tarihte ilk kez, bir şirket bir uzay aracında koltuk satın almak isterse - hatta tüm bir kapsülü kiralamak isterse - çeşitli sağlayıcı seçenekleri var. Teksas merkezli Axiom Space şimdiden Crew Dragon uzay aracıyla ISS'ye üç özel uçuş kiraladı ve tamamı İngiliz mürettebat tarafından uçurulacak birkaç uçuş daha planlıyor. Gelecekte Dragon ve Starliner'ın astronotları özel olarak işletilen uzay istasyonlarına da götürüp getirebileceği umuluyor.
 
Birleşik Krallık Uzay Ajansı'nın uzay araştırmaları başkanı Libby Jackson, “ISS bu on yılın sonlarına doğru emekliye ayrılacak ve yerini bir dizi özel uzay istasyonu alacak” diyor. “Bu istasyonların hala Nasa ya da Avrupa Uzay Ajansı (Esa) gibi çapa müşterileri olacak, ancak sadece uzayda üretebileceğiniz yeni malzemeler, yeni ilaçlar geliştirmek için fırsatlar var ve  serbest piyasa düşüncesinin ne gibi fırsatlar getireceğini görmek beni gerçekten heyecanlandırıyor.” ifadelerini kullanıyor.
 
Ancak uzaya erişim giderek şirketler arasındaki rekabetle ilgili hale gelse de, insanlı uzay uçuşu söz konusu olduğunda jeopolitik ve ulusal gurur hala önemli. Ukrayna'daki savaşa rağmen ABD hala ISS'de Rusya ile işbirliği yapıyor ve ABD'li astronotlar Soyuz kapsüllerinde, Ruslar ise Crew Dragon'da uçmaya devam ediyor. Bu anlaşma sona erdiğinde ve Moskova'da büyük bir siyasi değişiklik olmadığı takdirde, ABD ve Rusya bir kez daha rakip olacaklar.