Küresel farkındalığı artırmak için bir fırsat: Dünya Çevre Günü

5 Haziran Dünya Çevre Günü, iklim değişikliği, sıfır atık ve sürdürülebilirlik gibi kavramların giderek önem kazandığı günümüzde, uluslararası farkındalığı ve eylemi artıracak bir harekete dönüşmüş durumda. Ülkemizde de 5-9 Haziran tarihleri arasında kutlanacak olan 2024 yılı Çevre Haftasının teması “Hepimizin Bir Dünyası Var” olarak belirlendi.

Dünya iklim krizi, plastik kirliliği, küresel ısınma, su fakirliği gibi tehditlerle karşı karşıya. Geleceğimizi doğrudan etkileyen bu sorunları ortadan kaldırmak ise farkındalığı artırarak çevreyi ve doğayı korumaktan geçiyor. 1972 yılından bu yana dünya genelinde kutlanan 5 Haziran Dünya Çevre Günü, küresel farkındalığı artırmak için bir fırsat olarak değerlendiriliyor. Türkiye’de de her yıl belli bir tema çerçevesinde kutlanan Çevre Haftası, bu yıl “Hepimizin Bir Dünyası Var” teması ile 81 ilde gerçekleştirilecek etkinliklerle kutlanacak.

Dünya Çevre Günü ne zamandır kutlanıyor?

1970’lerde küresel bir hareket olarak ortaya çıkan Dünya Çevre Günü’nün, çevrenin korunması ve iyileştirilmesi için çalışmaların yapıldığı, farkındalığın artırıldığı bir güne dönüşmesi 1972 yılında İsveç’in Stockholm şehrinde yapılan Birleşmiş Milletler Çevre Konferansı’na dayanıyor. 5-16 Haziran tarihleri arasında yapılan ve İnsan Çevresi Konferansı olarak da bilinen konferansın amacı ise çevre sorunlarına farkındalığın artırılması, çevrenin korunması ve geliştirilmesi konusunda eylem planına dair temel bir ortak bakış açısı oluşturmaktı.

Konferansın ardından 15 Aralık 1972 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kararıyla 5 Haziran, Dünya Çevre Günü olarak kabul edilerek, tüm dünyada çevre bilincini geliştirmek için hükümetlere ve kuruluşlara çağrıda bulunuldu. Ayrıca çevre sorunlarını küresel boyutta ele alacak bir örgütün kurulması için adım atılarak  Birleşmiş Milletler’e bağlı UNEP (Dünya Çevre Programı) kuruldu.

Dünya Çevre Günü, özellikle iklim değişikliği, sıfır atık ve sürdürülebilirlik gibi kavramların giderek önem kazandığı günümüzde, uluslararası farkındalığı ve eylemi artıracak bir harekete dönüşmüş durumda. Bu nedenle kutlamaların içeriği ağırlıklı olarak çevre sorunlarına çözüm bulmak üzerine oluşturulurken her yıl UNEP tarafından Dünya Çevre Günü’nde çevre sorunları ve geliştirmeler için farklı bir tema belirlenerek herkesin bu harekete katılması çağrısı yapılıyor.

Türkiye’de ise çevre bilincinin artırılması için ilk adım 1978 yılında Türkiye Çevre Sorunları Vakfı’nın kurulmasıyla geldi. Çevre Müsteşarlığı’nın kurulmasıyla birlikte 5-11 Haziran tarihleri arası, Çevre Koruma Haftası olarak kabul edildi. Yani, tüm dünyada Dünya Çevre Günü olarak kutlanan bu özel gün Türkiye’de Çevre Haftası olarak kutlanıyor.

Çevreyi korumak için bir gün yeterli mi?

5 Haziran Dünya Çevre Günü her ne kadar küresel farkındalığın artmasında bir fırsat olarak görülse de çevre bilinci ve çevreyi koruma duyarlılığını sadece bir güne ya da haftaya sıkıştırmak doğru bir yaklaşım değil. Bu noktada hükümetler, kurum ve kuruluşlar Dünya Çevre Günü kapsamında bilinçlendirme çalışmalarını bütün bir yıla yaymak zorunda. Çevre Günü hareketinin sonuç vermesi ve başarılı olması için yapılması gereken çok önemli bir detay daha var: O da, bireysel olarak herkesin yaşam biçimi ve alışkanlıklarıyla bu harekete katılması. Çevreyi korumak için bireysel olarak neler yapabiliriz? Hep beraber inceleyelim.

• Evde atık yönetimi

Sıfır atık hiyerarşisinde tercih edilmesi gereken atık yönetimleri; azaltma, yeniden kullanma ve geri dönüştürme olarak sıralanır. Bu nedenle evlerde ilk hedef  atık azaltmak olmalı. Tek kullanımlık ürünler ve hazır gıdalar tercih etme, ihtiyaçtan fazla alışveriş yapma ve buna benzer alışkanlıklarınızı değiştirerek atıkları azaltabilirsiniz.
İkinci adım ise yeniden kullanma. Bir kavanozdan saksı yapma ya da eskimiş kıyafetlerinizi farklı bir formda değerlendirme, yeniden kullanım için yapabilecekleriniz arasında. Yeniden kullanamayacağınız atıkları ise geri dönüştürülmesi için ayrıştırın. Kağıtları, plastikleri, pilleri ve farklı atıkları birbirinden ayırarak atıkların geri dönüşümü için katkı sağlayabilirsiniz.

• Plastik kullanımını azaltın

Dünya Çevre Programı (UNEP), her yıl yaklaşık 11 milyon ton plastik atığın okyanuslara atıldığını ve bu duruma dur denilmezse 2040 yılına kadar bu sayının üç katına çıkabileceğini belirtiyor. Plastiğin geri dönüşümü için çalışmalar yapılsa da hala bir yılda üretilen yaklaşık 430 milyon plastiğin 280 milyondan fazlası atığa dönüşüyor. Peki ne yapmalı? Market alışverişinizde poşetler yerine bez çantalar kullanmak, tek kullanımlık plastik şişe yerine kendi şişenizi edinmek, plastik kullanımını azaltmak için yapabileceklerinizden sadece birkaçı.

• Ulaşım alışkanlıklarınızı değiştirin

Bilim insanlarına göre iklim krizini yaratan en büyük tehdit, petrol, doğal gaz ve kömür gibi fosil yakıtların kullanılmasından kaynaklı ortaya çıkan sera gazıdır. Atmosferde yoğunlaşan sera gazı, ısıyı hapsederek küresel ısınmayı tetikliyor.

ABD Çevre Koruma Ajansı’nın (EPA) sera gazı emisyonu nedenlerine dair bir araştırmasına göre taşımacılık, yüzde 28 ile bu sorunun en büyük payını oluşturuyor. Ayrıca bir aracın yılda yaklaşık olarak 4,6 metrik ton karbondioksit saldığı belirtiliyor. O halde, trafikte sera gazı emisyonunu azaltmak için araba kullanımlarınızı kısıtlayabilirsiniz. Gideceğiniz yerler yakınsa yürüyerek ya da bisikletle ulaşım sağlayabilirsiniz. Eğer uzak yerlere gitmeniz gerekiyorsa da mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarını tercih edebilirsiniz.

• Enerji ve su kullanımında tasarruf yapın

Tasarruf, sürdürülebilir bir yaşam tarzının olmazsa olmazıdır. Enerji ve su tasarrufu yapabilmek için günlük hayatınızda yapabileceğiniz pek çok şey var: Elektronik cihazları kullanmadığınız sırada fişten çekin. Çünkü fişte kaldıkları süre boyunca enerji harcamaya devam ederler. Geleneksel akkor ampullerden daha az enerji tüketen ve nispeten daha uzun süre dayanan LED (Light-Emitting Diode) veya CFL (Compact Fluorescent Lamp) gibi enerji tasarruflu ampuller tercih edebilirsiniz. Eski cihazları değiştirmeye ihtiyacınız olduğunda enerji tasarruflu cihazları satın alabilirsiniz.

Su israfını önlemek için evinizde damlayan musluk varsa sızıntı yaşanmaması için tamir edebilirsiniz. Duş sırasında kullanılan su miktarını azaltmak için su tasarruflu duş başlığı kullanabilirsiniz.

• Sürdürülebilir yaşamı benimseyin

Sürdürülebilir yaşam veya sürdürülebilir hayat tarzını benimseyenler çevre kirliliği, iklim değişikliği ve doğal kaynakların tükenmesi gibi global sorunlarla mücadele etmeye çalışır. Sürdürülebilir yaşamın ilk adımları ise İngilizce 3R olarak adlandırılan reduce, reuse ve recycle kavramlarından -Türkçede azalt, yeniden kullan ve geri dönüştür- oluşur.

Hem bugünün hem de gelecek nesillerin refahını sağlamayı, çevre ve toplum üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmeyi amaçlayan sürdürülebilir yaşam tarzını uygulamanın çeşitli yolları bulunur. Tüketimi azaltmak, geri dönüşümü artırmak, plastik ve tek kullanımlık ürünleri almak yerine tekrar kullanılabilir ürünleri tercih etmek en temel sürdürülebilirlik çalışmalarındandır. Bu konuda ayrıca, yerel ve organik olarak yetiştirilen gıdalar tüketmeyi tercih etmek, çevremizi korumaya ve sürdürülebilir hayatı teşvik etmeye yardımcı olmak için Türkiye Çevre ve Doğal Hayatı Koruma Derneği (TÇD), TEMA Vakfı, Türkiye Çevre Mühendisleri Odası, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (ÇEVKALK) gibi kuruluşlara üye olarak sürdürülebilirlik çalışmalarına katılmak da mümkün.