Vatanı korumak çocukları korumakla başlar

1920 yılının 23 Nisan günü, Ankara’nın bozkırında Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturan Büyük Millet Meclisi kuruldu. Olağanüstü şartlar altında açılan meclisin kuruluş günü, 1929 yılında çocukların bayramı oldu. Uzun araştırmalar sonucunda gün yüzüne çıkarılan belge ve fotoğraflar ise 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nın önemini bir kez daha ortaya koyuyor…
 
Yazı: Sevgi Sayar Başaran
 
Yıl 1921… Çıkarılan bir kanunla “Hâkimiyet-i Milliye Bayramı” ilan edilir. Bu, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk milli bayramıdır. 1922’de Ankara’daki 23 Nisan kutlamalarına çocukların da katılması ile coşku katlanır… Beraberinde günümüzde Çocuk Esirgeme Kurumu olarak anılan Himaye-i Etfal Cemiyeti yöneticileri Atatürk’ün de desteği ile 23 Nisan’da balo tertip eder… Gaye kimsesiz çocuklar için yardım toplamaktır. 1925 yılında aynı zamanda ‘çocuk günü’ olarak da kutlanmaya başlayan “Hâkimiyet-i Milliye Bayramı”, 1926’da yeni bir kimlik kazanır ve ‘çocuk bayramı’ olarak da kutlanmaya başlar. Çünkü çocuklar vatanın geleceğidir… “Ben çocuk haftasını, çocuklara hürmet edilmesini temin ve onların zaafından yararlanarak çok defa yapıldığı gibi onlara eziyet edilmesini önlemek için meydana getirdim. Bu tedbirim, milletin geleceğine karşı gösterilen bir saygı olarak görülmelidir” diyen Atatürk’ün, miras bıraktığı bu tarihi gün 104 yıldır coşku ile kutlanıyor.
 
Çocuklar Geleceğin Yıldızıdır
Uzun araştırmalar sonucunda gün yüzüne çıkarılan belge ve fotoğraflar, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nın tarihi ile ilgili bilinmeyen anekdotlarla dolu… Tarihçi yazar Sinan Meydan’ın, önemli kitabı “Panzehir” de 23 Nisan tarihine ışık tutan önemli bir kaynak. “Atatürk’e göre vatanı korumak çocukları korumakla başlar. Ona göre; çocuklar her türlü ihmal ve istismardan korunmalı ve onlar her koşulda yetişkinlerden daha özel olarak ele alınmalıdır” diyen ve kitabında belgeleri ile Atatürk’ün çocuklara verdiği değeri anlatan Meydan, Atatürk’ün çocukları geleceğin gülü, yıldızı ve yüceliş ruhu olarak tanımladığına dikkat çekiyor ve ekliyor: “Atatürk’e göre; çocuk sevgisi bir ihtiyaçtır. İşte bu nedenledir ki hiç çocuğu olmayan Atatürk, çok sayıda manevi evlat sahibi olmuştur. Ve yine bu nedenledir ki, TBMM’nin açıldığı 23 Nisan’ın aynı zamanda çocuk bayramı olmasını kabul etmiştir.”
 
“Bugünün Adı Ne Olsun?”
“Panzehir” kitabında dikkat çeken ayrıntılardan birisi de 23 Nisan’ın çocuk bayramı olarak kutlanması fikrinin ilk olarak ortaya atılması ile ilgili. Bir iddiaya göre ki; bu iddiayı ortaya atan Anadolu’da Atatürk’ün yanında bulunan Ali Çavuş’tur. Zeynel Lüle’nin Ali Çavuş adlı kitabında anlattığı kadarıyla Atatürk daha Cumhuriyet ilan edilmeden önce 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açıldığı günün akşamı bazı arkadaşlarıyla bir sohbet toplantısı yapar. Bu sohbette arkadaşları, ‘Paşam bugün Büyük Millet Meclisi’ni açtık. Bugünün adı ne olsun?’ sorusunu sorar. Atatürk bu soruya şu cevabı şöyle olur: “Efendiler! Osmanlı İmparatorluğu 600 yıl bu milletin kaderine hâkim olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun yanında bugün bizim açtığımız meclis çocuk kalır. Onun için bugünün adına Çocuk Bayramı diyelim. Bu çocuk büyüsün. Kendi zaferini kendisi ilan etsin.” Sinan Meydan “TBMM’nin açıldığı 23 Nisan’la ‘çocuk’ ve ‘çocuk bayramı’ ilişkisini kuran ilk kişi Atatürk’tür. Atatürk’ün bu sembolik ‘çocuk bayramı’ düşüncesi zamanla gerçekten çocuk bayramına dönüşüyor” diyor. (Zeynel Lüle-Ali Çavuş-Doğan Kitap, Sayfa 150-106)
 
En İnce Ayrıntıya Kadar Planladı
“İlk kapsamlı çocuk bayramı” kutlamaları 1927 yılında yapıldı” diyen Sinan Meydan, kitabında o döneme ait şu bilgileri veriyor: “Himaye-i Etfal Cemiyeti, 1927’deki 23 Nisan Çocuk Bayramı kutlamalarına büyük özen göstermiştir. Cemiyetin seçtiği dört kişilik bayram kutlama heyeti her şeyi en ince ayrıntısına kadar planlamıştır. Öyle ki oyuncakların kullanımına ilişkin talimatnameler ve hatta çocukların kullanacağı atlıkarıncanın işletilmesine ilişkin 10 maddelik bir tamim bile hazırlamıştır. “Gürbüz Türk Çocuğu” dergisinin 23 Nisan 1927 tarihli sayısı “Çocuk Gününe Mahsus Fevkalade Nüsha” adıyla yayınlanmıştır. Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin 23 Nisan 1927 Çocuk Bayramı kutlamaları için hazırladığı programa göre süslü otomobillerle ve bando eşliğinde çocuk sarayına götürülen çocuklar, oyun bahçesinde ve tören alanında gönüllerince eğlenmişlerdir. Ayrıca gece de çocuklar için fener alayı, yarışmalar, sergi, müsamere ve çeşitli eğlenceler düzenlenmiş ve geleneksel hâle getirilen çocuk balosu yapılmıştır. Bu baloda çocuklar için oyuncaklar, yiyecekler hazırlanmış, çocuklar da şiirler ve marşlar okuyarak çeşitli dans gösterileri yapmıştır. Devlet büyüklerini ziyaret etmişlerdir. Sadece Ankara’da değil diğer illerde de benzer programlar düzenlemiştir.